بنيانگذار جمهوری اسلامی ايران حضرت امام خمينی (قدس سره) :
قم حرم اهل بيت است. قم مرکز علم است. قم مرکز تقواست.من هر کجا باشم قمی هستم و به قم افتخار میکنم. دل من پيش قم است و دل من پيش همه اهل تقواست .
مقام معظم رهبری:
در طول هزار و دويست سال يا بيشتر، اين شهر همواره به عنوان يک شهر وابسته به اهل بيت (عليهمالسلام) شناخته شده است. من شهر ديگری را با اين خصوصيات سراغ ندارم.
به شهادت تاريخ, ايران در سراسر قرون و اعصار گذشته مشعلدار تفکر و انديشه بوده است و گرچه در طی اين طريق دچار فراز و نشيبهايی شده است اما چراغ انديشه و تفکر هيچگاه بی ذوق نشد. همين تلاش عقلانی در مواجهه با پديده ها و رويدادهای حيات انسانی باعث تعميق و گسترش فرهنگ اسلامی و ارزشهای مانند انسان دوستی, شرافت, عدالتخواهی و ... گرديده است. در اين ميان, استان قم سهم عمده ای در بسط و توسعه فرهنگ و تمدن ايران اسلامی دارد, چه بسيار فرزانگان, انديشمندان, علما و مراجعی که قم به تاريخ و تمدن اسلامی تقديم نموده است.
اين استان با جمعيتی حدود يک ميليون نفر و صدها سال سابقه تاريخی يکی از استانهايی است که از لحاظ فرهنگی, اجتماعی در تاريخ و تمدن ملت ايران و توسعه فرهنگ دينی از سهم بسزايی برخوردار است. و در حال حاضر نيز, استان قم به لحاظ مذهبی و هويت دينی يکی از کانونهای اصلی تربيت و پرورش شخصيتهای بزرگ شيعه محسوب میشود.حضور هزاران طلبه فاضل و صاحب نظر در حوزه دين در اين استان مؤيد اين مطلب است.
از نظر فرهنگی دومين استان در حوزه نشر و چاپ در کشور شناخته شده است. انتشار قريب به 80 نشريه دينی, فرهنگی, پژوهشی و هنری در اين استان نشانه توانمندی علمی و رشد فرهنگی آن محسوب میگردد. از نظر کتابخانه های عمومی, تخصصّی و شخصيتی يکی از مراکز غنی کشور است که نقش بسيار ارزنده و مهم در فرهنگ کتابخوانی در جامعه ايفا میکند.
در وادی هنرهای تجسمی, خوشنويسی, نمايش, شعر و قصه, موسيقی و سينما دارای صدها شخصيت برجسته میباشد که هر کدام بخشی از سرمايه های بزرگ فرهنگ و هنر اين کشور را تشکيل میدهند. اما در بررسی قابليتها امکانات و سرمايه های فرهنگی استان به وضوح در می يابيم که اين منطقه خيلی بيشتر از آن چه تاکنون معرفی و شناخته شده, شايسته شناسايی, معرفی است و مبالغه نخواهد بود اگر استان قم را استانی گمنام بناميم. نگاهی گذرا به سيمای کلی سرمايه ها و قابليتهای فرهنگی استان قم, اين ناشناختگی را به سادگی اثبات میکند.
علیرغم ويژگیهای ذکر شده برای استان قم, به نظر میرسد که رشد و توسعه فرهنگی در اين استان چندان قابل توجه نبوده است. و با توجه به مزيتهای اين استان نسبت به استانهای ديگر ـ در چند شاخص کمی ـ نه تنها از برتری فرهنگی برخوردار نيست بلکه حتی از برخی استانهايی ديگر در رتبهای پايينتری برخوردار است.
افزايش بی رويه نرخ رشد جمعيت قم از 7% در سالهای (1345ـ 1355) به 14/4% در سالهای (1364ـ 1375), عدم پايداری و ناهمگون بودن ساختار جمعيت, نبود امکانات و تسهيلات فرهنگی و هنری, نداشتن فضاهای تفريحی سالم, فقدان جامعنگری فرهنگی, عدم ارتباط منطقی با جوانان, ناديده گرفتن واقعيتها, جلوگيری از نقادهای علمی جوانان و ... آسيب پذيری فرهنگی را در ميان توده و نسل جوان قم فراهم ساخته است.