مدیرکل اسبق مسکن و شهرسازی استان قم گفت: طراحی  پردیسان در ابتدا به گونه‌ای بود که ۸۰ تا ۹۰ درصد به صورت ویلایی و حدود ۱۰تا ۲۰ درصد به صورت آپارتمانی ساخته شود اما با افزایش درخواست‌ها، آپارتمان سازی در این منطقه گسترش یافت.

مدیرکل اسبق مسکن و شهرسازی استان قم گفت: طراحی  پردیسان در ابتدا به گونه‌ای بود که ۸۰ تا ۹۰ درصد به صورت ویلایی و حدود ۱۰تا ۲۰ درصد به صورت آپارتمانی ساخته شود اما با افزایش درخواست‌ها، آپارتمان سازی در این منطقه گسترش یافت و منطقه‌ای که برای ۳۰ هزار خانواده طراحی شده بود تا افراد خانه‌های یک تا دو طبقه  بسازند، در آن اراضی ساختمانهای پنج طبقه ساخته شد.

مهندس علی‌اکبر ابوطالبی، مدیرکل اسبق مسکن و شهرسازی استان قم، در دومین نشست بنیاد قم پژوهی با موضوع «تکوین شهرسازی مدرن در قم در سه منطقه سالاریه، شهرک قدس و پردیسان» در موسسه طلوع مهر قم برگزار شد، با اشاره به سوابق و مسئولیت‌های خود در پس از انقلاب اسلامی به ذکر شواهد تاریخی در خصوص نحوه شهرسازی، تاریخچه واگذاری‌ها و نقشه کشی و اجرای پروژه‌های مسکونی در مناطق مختلف استان قم پرداخت و عنوان کرد: در گذشته برخی از افرادی که زمین بسیاری در اختیار داشتند بخشی از آن را به عنوان کار خیر در اختیار نیازمندان قرار می‌دادند تا بتوانند خانه‌ بسازند که اغلب این زمین‌ها از شهر منفصل بودند و شهر قائم، یزدان‌شهر و شهرک امام حسن (ع) از جمله آن‌ها است.

وی در رابطه با چگونگی شکل گیری سالاریه بیان کرد: مرحوم تولیت در کنار باغ سالاریه زمین‌های کشاورزی معروف به باغ انگوری داشت که وسعت آن از خیابان یاسمن کنونی تا میثم و زنبیل آباد بود که با تپه‌ماهورهای مجاور تلفیق کرد و با همکاری برخی از شخصیت‌های ملی و مذهبی اقدام به شهرسازی کرد تا سود آن را صرف مبارزه با رژیم پهلوی کنند و این گونه سالاریه شکل گرفت.

مهندس ابوطالبی در رابطه با چگونگی شکل‌گیری شهرک قدس بیان کرد: ساختاروزارتخانه‌های قبل از انقلاب به گونه‌ای نبود که نیازهای بعد از انقلاب را پاسخ دهد به همین خاطر سازمان‌ها و نهاد‌های جدیدی ایجاد شد که از جمله آن‌ها، جهاد کشاورزی، بنیاد مسکن و… بود.

وی افزود در کنار بنیاد مسکن و وزارت مسکن برخی از افراد هم  به فعالیت در این زمینه می پرداختند که در همین راستا دفتر واگذاری زمین و مسکن در تهران ایجاد شد، در تهران در کنار بنیاد مسکن و وزارت مسکن  ودفتر واگذاری زمین ومسکن که فعالیت می‌کردند، حاکم شرع شهرداری تهران نیز اقدام به واگذاری زمین در سطح گسترده در تهران کرد که باعث بروز مشکلاتی شد و النهایه هیأت سه نفره‌ای برای واگذاری رسمی این زمین‌ها تشکیل شد که به دلیل گستردگی واگذاری این زمین‌ها، این هیأت تا سال‌های میانی دهه هفتاد فعالیت می‌کردند.

مدیرکل اسبق مسکن و شهرسازی استان قم اظهار کرد: در کنار این واگذاری‌ها زمین‌هایی وجود داشت که در اختیار منابع طبیعی بود و قانونی وجود داشت که اگر زمین‌های دولتی در داخل محدوده شهری بود هر اداره‌ای که این زمین ها در اختیارش بود باید به اداره مسکن واگذارمی کرد تا طبق برنامه آن‌ها را واگذار کند. ولی متاسفانه بعضا ادارات منابع طبیعی نه تنها از واگذاری این اراضی به وزارت مسکن استنکاف می کردند بلکه راساً اراضی منابع طبیعی خارج از محدوده شهرها را در اختیار تعاونی های مسکن قرار می دادند که اکثرا باعث ایجاد نارضایتی و مشکلات بعدی برای مسئولین شهری می شد.

وی در مورد شهرک قدس اظهار کرد: اراضی شهرک قدس در ابتدا در اختیار منابع طبیعی بود و خارج از محدوده شهر قرار داشت در ابتدا به مساحت ۱۰۰ هکتارتوسط اداره منابع طبیعی  به تعاونی مسکن کارکنان دولت واگذار شد و این تعاونی آن را قطعه بندی و در قطعات اکثراً ۱۲  در ۲۵ به کارمندان دولت واگذار کرد  ودر نهایت هم  وسعت آن به ۱۷۶  هکتار رسید. در این سکونت گاه متاسفانه اراضی مورد نیاز برای خدمات عمومی از جمله مدرسه، درمانگاه و فضای سبز و کاربری های فرهنگی و مذهبی  بسیار کمتر از استاندارد های مورد نیاز منظور شده و این خود نیز  مشکلات فراوانی به همراه داشته است.

ابوطالبی با اشاره به اینکه بخش شمالی شهرک فرهنگیان که در شمال کمربندی قرار داردنیز از دیگر جزایر پراکنده‌ای بود که ایجاد شد، اظهار کرد: محدوده باجک تا میدان جهاد بود و از نهرکنده به بعد زمین‌های کشاورزی بود که کمربندی این ارضی  را به دونیم تقسیم کرده بود و تعاونی مسکن فرهنگیان با مالکان رایزنی کردند آن را خریداری کردند و هرچقدر اصرار کردیم که آن طرف کمربندی ساخته نشود اثر نکرد و به این ترتیب این جزیره منفصل نیز شکل گرفت که در ابتدا مشکلات زیادی برای ساکنین به همراه داشت.

وی عنوان کرد: از سال ۱۳۶۱ که زمین شهری تأسیس شد، رویکرد این بود که اگر دولت در محدوده شهری زمین‌های لم یزرعی برای ساخت و ساز دارد باید استفاده کند در غیر این صورت می تواند به سمت تملک و خریداری زمین‌های مردمی برود که زمین‌های داخل شهر پاسخگو قم نبود به همین خاطر برای توسعه و تامین نیاز به زمین به سمت زمین‌های منفصل نزدیک به محدوده شهری رفتیم که به این ترتیب پردیسان شکل گرفت.

مدیرکل اسبق مسکن و شهرسازی استان قم با بیان اینکه منطقه پردیسان تا سال‌ها با نام آماده‌سازی هزار هکتاری شناخته می‌شد، اظهار کرد: از سال ۱۳۷۶ واگذاری زمین‌ها به تعاونی‌هایی که برای مسکن اعلام نیاز کرده بودند شروع شد و تعاونی ها با نظارت و طراحی اداره شروع به ساخت کردند.

وی ادامه داد: در ابتدا طراحی به گونه‌ای بود که ۸۰ تا ۹۰ درصد به صورت ویلایی و حدود ۱۰تا ۲۰  درصد به صورت آپارتمانی ساخته شود اما با  افزایش درخواست‌ها برای آپارتمان سازی ناگزیر شدیم در طراحی شهرسازی پردیسان بازنگری و تجدید نظر کنیم تا علاوه بر تامین زمین برای آپارتمان سازی، اراضی مورد نیاز برای خدمات عمومی مانند  کاربری های فرهنگی  بهداشتی درمانی و انتظامی و فرهنگی مذهبی در مقیاس مناطق مسکونی آپارتمانی را تامین کنیم.

پردیسان در سطح قم الگوی خوبی بود

مدیرکل اسبق مسکن و شهرسازی استان قم با اشاره به اینکه  پردیسان با  در سطح شهر قم الگوی خوبی بود، اضافه کرد: مسکن مهر ۵۷۰ هکتار بود که به پردیسان اضافه شد و به این ترتیب وسعت پردیسان زیاد شد.

وی در پاسخ به انتقاداتی که در خصوص ساخت مسکن‌های انبوه در پردیسان با وجود زلزله خیز بودن این منطقه مطرح شد، بیان کرد: در آن زمان مشکلاتی چون تقاضای بالای مسکن و همچنین برنامه ریزی آن زمان برای تولید مسکن در این مناطق، باعث شد بسیاری از ساخت و سازها با اولویت ساخت مسکن همراه با مقاوم سازی و بعضاً بدون تکمیل آماده سازی انجام شود. البته بعضاً خسارت ناشی از زلزله رامی توان با استحکام و مقاوم سازی ساختمانها کاهش داد .

ابوطالبی تصریح کرد: در ابتدای تاسیس پردیسان امر دایر بود بین اینکه  به مردم بگوییم صبر کنید تا آموزش و پرورش مدرسه سازی کند، بهداشت و درمان، درمانگاه بسازد و… بعد شما خانه بسازید و ساکن شوید و یا اینکه ساکن شوید و آرام آرام فضاهای مورد نیاز عمومی ساخته شود که ما بین این دو گزینه، گزینه دوم را انتخاب کردیم چون رفع مشکل مسکن مردم در اولویت قرار داشت.

وی یادآور شد: سیلی که چندسال قبل در پردیسان آمد به خاطر تجمیع مسیل ها ی کوچک بالادست وعدم استاندارد بودن سیل بند بود اگرچه این سیل بند نیز تا مدت زیادی مقاومت کرد؛ اما تداوم بارش ها از عصر تا صبح روز بعد باعث شد سیل بند نیز فرو بریزد.

مدیرکل اسبق مسکن و شهرسازی استان قم تاکید کرد: رودخانه، خانه رود است و اگر خانه رود تصرف شود زمانی که رود قدرتش را داشته باشد خانه اش را پس می گیرد و این سیل نتیجه تجمیع سازی رودهای کوچک در بالا دست بود.

در این نشست، حاضران که اکثرا جزو قم پژوهان و پژوهشگران حوزه معماری و شهرسازی بودند به ذکر سوالاتی پیرامون مشکلات امروز پردیسان و همچنین تفاوت های بین ساخت و ساز در مناطق مختلف استان و همچنین نوع ورود مسئولان به پروژه های مختلف در پردیسان، از جمله واگذاری های گسترده آموزشی در پردیسان که سالها است بدون هیچ ساخت و سازی، بخش عمده ای از این شهرک را به خود اختصاص داده اند پرداختند که کارشناس این نشست نیز به ذکر علل بروز این ناهنجاری ها در ساخت و ساز مناطق مذکور پرداخت و اظهار داشت اگر زمین های واگذار شده قبلی که تا کنون ساخته نشده به وزارت راه و شهرسازی مسترد می شد امروز می توانست برای رفع نیاز مسکن که در برنامه دولت قرار دارد مورد استفاده قرار گیرد و دولت ناگزیر نبود برای تامن زمین طرح ملی مسکن از اراضی جنوب خط راه آهن که به سمت کهک می رود استفاده کند.

گفتنی است نشست بعدی پرسمان ایسنا که مجددا با همکاری بنیاد قم پژوهی برگزار می شود، کلان موضوع مسکن و شهرسازی در قم با رویکرد پروژه های آینده ساخت و ساز در قم از جمله شهرپرنیان بررسی می شود.